Bipolar Bozukluk Nedir?
Bipolar bozukluk ya yalnız mani dönemleri ya da mani ve çökkünlük(depresif) dönemleri geçiren hastalar için kullanılmakta olan ifadedir. Bir başka adı da manik-depresif bozukluktur. Hastalığın seyrinde yalnızca mani dönemleri ya da mani ve çökkünlük dönmeleri görülüyorsa bu bozukluk iki uçlu duygudurum bozukluğudur. Bazen yineleyen mani dönmeleri olmasına rağmen çökkünlük dönemi görülmeyebilir. Bu durumda da hastalığın ismi bipolar bozukluktur.
Burada mani dönemi olarak adlandırdığımız dönem depresif dönemin tam tersine aşırı neşeli,bazen öfkeli,coşkulu bir duygudurum içinde düşünce ,konuşma,hareketlilikte artış,özgüvenin artması,aşırı güçlü hissetme,kendini üstün görme,genel bir kabarma,taşkınlık,coşma ile giden bir duygudurum bozukluğudur.
Bipolar Bozukluğun yaşam boyu yaygınlığı ortalama %1 olarak bulunmuştur.
Bipolar Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Mani döneminde hastalar çok hareketli,aşırı güvenli,renkli kıyafetleri ile dikkati çekerler.Ağır durumlarda ise aşırı hızlanma nedeniyle hastalar çok dağınık,yorgun ve bitkin olabilirler.Kendisini çok iyi hissettiği için doktora gitmek istemezler.hekime ve kendiisni hekime getirenlere karşı öfkelidirler.
Konuşma miktarı ve hızı artmıştır.Araya girmek çok zor olabilir.
Duygulanımdaki aşırı coşku,aşırı neşe bazen de öfke hakimdir.Hasta neşesini çevresindeki insanlara da bulaştırır. Duygudurumunda oynamalar tipiktir.bazen saldırgan bir tutum da sergileyebilirler.Engellenmeye tepki gösterirler.
Hastanın dikkati kolaylıkla bir noktadan diğerine kayabilir.Psikotik özellik gösteren manide varsanı( halüsinasyonlar) yaşanabilir.Bazen kendilerinin üstün olduğunu söyleyen sesler duyduklarını söyleyebilirler.
Hastaların düşünce süreci hızlanmış.Çağrışımları artmıştır.Sürekli konudan konuya atlar.Belli bir konu üzerinde duramaz.Fikirler sanki birbirleriyle yarışıyor gibidir.Düşünceler genellikle artan özgüven ile ilişkilidir.Herkesten güçlü,üstün olduğuna inanır.Büyük planları vardır.Kendini statü olarak üst düzey bir göreve hazırlarlar.Aşırı para harcayıp,eşyalarını dağıtabilir.Hastalarda psikotik belirti olarak sanrılarda görülebilmektedir.
Hastaların hareketlerinde artma ve hızlanma görülmektedir.Adeta yorulmak bilmezler.İş yatırımlarına bile girişebilir.Saldırganlık görülebilir.Mani döneminde hastaların uyku ihtiyacı azalır.Buna rağmen enerjiktirler.Yemek yemeye vakit bile bulamazlar.Cinsel istekte artış görülür.
Bipolar Bozukluk Neden Olur?
Kalıtım
Yapılan bir çalışmada bipolar bozukluğu olan kişilerin birinci derece akrabalarında görülme riski % 8.7 olarak belirlenmiştir.
Yine bipolar hastlarda yapılan bir çalışmada beyin beyaz ve gri cevherde hiperintens lezyonlar görülmüştür.Bu durumun duygudurum düzenlenmesinde sorun oluşturduğu düşünülmektedir.Yine son zamanlarda yapılan çalışmala beyin sol singulat hacminde ve gri cevher yoğunluğunda azalma saptanmıştır.
Hormonal sistemdeki bozukluklarda göz önünde tutulmalı ve daha fazla araştırmanın yapılması gerekmektedir.Yine noradrenalin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin fonksiyonlarındaki bozukluklar da etyolojide yer aldığı bilinmektedir.
Psikososyal Nedenler
Yapılan bazı çalışmalarda olumsuz duygulanım olarak adlandırılan öfke ,bunaltı,depresyon,suçluluk gibi özellikleri gösteren kişilerin bipolar bozukluğa daha yatkın olduğunu göstermektedir.
Bir başka görüşe göre ise yenilik arayışı,dışadönüklük,kendini engelleyememe özellikleri sergileyen kişilerin bipolar hastalığa daha yatkındırlar.
Bipolar Bozukluk Tanısı Nasıl Konur?
DSM-V e göre
Mani Dönemi
A)Kabarmış,taşkın yada çabuk kızan ,olağandışı ve sürekli bir duyguduurmun ve amaca yönelik etkinlikte ve içsel güçte ,olağandışı ve sürekli bir artışın olduğu ayrı bir dönemin ,en az bir hafta süreyle ,neredeyse hergün ,günün büyük bir bölümünde bulunması
B)Duygudurum bozukluğunun olduğu dönemde aşağıdakilerden üçü yada daha fazlası bulunmaktadır
1.Benlik saygısında abartılı bir artış
2.Uyku gereksiniminde azalma
3.Aşırı miktarda konuşma
4.Fikirlerin birbiri ile yarışıyor gibi ard arda gelmesi
5.Dikkat dağınıklığı
6.Amaca yönelik etkinlikte artma( toplumda,işte ,okulda vb)
7.kötü sonuçlar doğurabilecek etkinliklere aşırı katılma(aşırı para harcama,düşüncesizce cinsel girişimlerde bulunma vb)
C)Toplumsal ya da işle ilgili işlevsellikte belirgin bir düşme
Bipolar Bozukluk Alttipleri Var Mıdır?
Bipolar I bozukluk ya yalnız mani dönemleri ya da mani ve çökkünlük(depresif) dönemleri ile seyreder.
Bipolar II ise tekrarlayan çökkünlük dönemleri arasında zaman zaman hipomani dönemlerinin yaşandığı bir duygudurum bozukluğudur.
Hızlı döngülü bipolar bozukluk ise bir yıl içinde en az dört duygudurum( mani/hipomani ve çökkünlük ) geçirilmesi olarak isimlendirilir.
Bipolar Bozukluk Tedavisi Nasıl Yapılır?
Akut mani tedavisinde duygudurum dengeleyicisi olarak lityum, valproik asit, karbamazapin kullanılmaktadır.Ayrıca antipsikotikler ve benzodiazepinlerde eklenebilmektedir.
Lityum: Akut mani sağaltımında lityum kan düzeyi 1-1.25 mEq/lt arasında olmasına dikkat edilmelidir. 1.5 mEq/lt üzeri dozlarda toksik değerler açısından dikkatli olunmalıdır.
Valproik asit: Valproik asitin kan düzeyi olarak 50-100 ugr/ml arasında olmalıdır.
Karbamazepin dozu 8-12 ug/ml tutulması amaçlanmalıdır.
Antipsikotik tedavi: Son zamanlarda yapılan çalışmalarda ketiyapin ve olanzapinin gibi antipsikotiklerin duygudurum mani dönemlerini önleyebildiği, bipolar depresif dönemde de kullanılabildiği gösterilmektedir.
Ayrıca elektrokonvulzif tedavi de yemeyen, içmeyen ,saldırgan olan ,tedaviye yanıt vermeyen hastalarda kullanılmaktadır.
Psikoterapötik yaklaşımda akut mani dönemde hastaya değer veren ,anlamaya çalışan insancıl bir tutum sergilenmelidir.Uygulanacak çeşitli psikoterapi türleri olarak psikoeğitim, bilişsel sağaltım,aile odaklı psikoterapi sayılabilir.
Bipolar Bozukluk Hastalığı Nasıl İlerler?
Hastalık ataklarla devam eden ve aralarda sağlıklı dönemlerin olduğu bir hastalıktır. Tedavi uyumu en önemli seyir belirtilerinden olmakla beraber düzenli takip ve tedaviye rağmen ataklar görülebilmektedir. Yaşam olayları, başka tıbbi nedenlerle kullanılan ilaçlar, eştanı olarak alkol ya da madde kullanım bozukluğunun olması atakları tetiklemekte ve hastalığın seyrini kötüleştirebilmektedir.