Sigara (Tütün) Bağımlılığı Nedir?
Nikotin tütün ürünlerinin içilmesiyle ortaya çıkan 4000 den fazla kimyasaldan biridir ve beyinde etkili olan başlıca maddedir. İçilmeyen tütün ürünleri ( çiğnenen tütün ) de oldukça yüksek miktarda nikotin içermektedir.
Nikotin deri yoluyla, burun ve ağız mukoza yoluyla ve akciğerlerden solunum yoluyla emilmektedir. Nikotin hızlıca kana karışmakta ve beyine ulaşmaktadır.Sigara dumanını içimize çektiğimiz andan itibaren 10 saniye içerisinde nikotin beyne ulaşmaktadır.
Nikotin beyinde haz mekanizmalarını harekete geçirmekte ve dopamin salınımını arttırmaktadır. Birkaç dakika içinde nikotinin etkileri kaybolmakta ve kişide tekrar nikotin alma eğilimi oluşturmaktadır.
Nikotin hem stimulan(uyarıcı) hem de sedatif(sakinleştirici) olarak etki göstermektedir. Nikotine maruz kaldıktan sonra adrenal bezlerden adrenalin salınımı gerçekleşir. Adrenalin salınımı sonucu kan şekeri,kan basıncı,kalp atımında, solunum hızında yükselme meydana gelmektedir. İnsülin salınımını azaltarak hiperglisemiye neden olmaktadır. Nikotin kokain ve eroinde olduğu gibi beyinden dopamin salınımını arttırarak haz ve motivasyon üzerine etki etmektedir.Nikotin tüm bu etkilerine zıt olarak alınan miktara bağlı sedatif etki ortaya çıkarabilmektedir.
Nikotine tekrarlanan maruziyet sonrası tolerans gelişmektedir. Nikotin hızlıca vücutta metabolize olup birkaç saat içinde vücutta etkisini yitirmektedir.Bu nedenle gece boyunca gelişen tolerans nedeniyle sabah ilk içilen sigara içenler tarafından günün en iyisi olarak tanımlanmaktadır.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
Nikotinin kesilmesi sonrası çekilme belirtileri bir ay veya daha fazla sürebilir.Bu belirtiler son sigaradan birkaç saat sonra başlar ve tahammülsüzlük ,uyku bozuklukları, aşerme, bilişsel ve dikkat düzeylerinde bozulma, iştah artışı ile sonuçlanır.Semptomlar genelde birkaç gün içerisinde en üst düzeyine ulaşır ve birkaç hafta sürer.
Tütün kullanımının tıbbi sonuçları
-kronik bronşit ve amfizem gibi akciğer hastalıkları
-astım semptomlarında kötüleşme
-ağız ,böbrek,yemek borusu,farinks,larinks,pankreas,rahim ağzı,üreter mesane kanserleri
-inme ,vasküler haslılar,myokard infarktüsü
-pasif içicilik ise akciğer hastalıkları, kardiyovasküler hastalıkları arttırırken cocuklarda astım riskini arttırmakta ve ani bebek ölümlerinin etyolojisinde yer alabilmektedir.
-Bayan içicilerde erken menopoz gelişebilmektedir.
-Oral kontraseptif alan bayan hastalarda kardiyovasküler ve serebrovasküler hastalık riski artmaktadır.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Neden Olur?
Yaklaşık 100 yıldır sigara şirketleri, yoğun reklam ve özendirme uygulamış olup, sigara bağımlılığının en önemli sebebini oluşturmuşlardır. Sigarada asıl bağımlılığı yaratan ise nikotindir ve bırakamama nikotine bağlı yoksunluk sebebiyle olmaktadır.
Bunun dışında ebeveynin sigara bağımlısı olması bir diğer risk faktörüdür. Ayrıca eğitim düzeyi yükseldikçe sigara kullanım oranı azalmaktadır.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Tanısı Nasıl Konur?
Yaklaşık 2 saat yarı ömrü olan nikotinin alınmaması sonrası yoğun aşerme, kullanımla ilgili uğraşlar ve tekrarlayan bırakma girişimleri tanının konmasını sağlamaktadır. Fakat maalesef psikiyatristler de dahil olmak üzere tüm hekimlerde sigara bağımlılığını normalleştirme olduğu için, sorgulama yapılmamakta ve bırakma teklifinde bulunulmamaktadır.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Alttipleri Var Mıdır?
Sigaraya bağlı akut zehirlenme tanımlanmamıştır. Fakat 60 mg nikotinin öldürücü olduğu bilinmektedir.
DSM-5 te sadece sigarayla ilişkili yoksunluk sendromu tanımlanmıştır.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Araştırmacılar nikotinin çekilme belirtilerinin az olması için sigaranın azaltılarak bırakılmasını önermektedir. Relaps (tekrarlama) riski in birkaç hafta içinde yüksek olup 3 ay sonra kaybolmaya başlamaktadır. Psikolojik tedavi ile birlikte uygulanacak farmakolojik tedavi en yüksek tedavi oranlarına sahiptir.
Nikotin yerine koyma tedavisi: Nikotin sakızı, nikotin patchleri, nazal sprey, inhaler bu alanda kullanılan tedavi yöntemleridir.Bu yöntem ile çekilme belirtileri daha kolay atlatılmaktadır.
Nikotin dışı farmakolojik tedavi: Bupropion ve vareniklin sigarayı bırakma sürecinde uzun dönem etkili olan ilaçlardır.Bupropion , dopamin ve noradrenalin geri alım inhibitörüdür. Vareniklin ise beyindeki nikotinik reseptörlerini hedef almaktadır.
Davranışsal tedavi: Davranışşal müdahaleler nikotin bağımlılığı tedavisinde tek başına ve ya ilaç tedavisi ile beraber kullanılmaktadır.Bu müdahaleler kişiye sigara içmenin risklerini tanımayı, bağımlılık ile baş etmede yeni stratejiler geliştirmeyi,stresi yönetmeyi,problem çözme becerileirni geliştirmeyi,sosyal desteği arttırmayı öğretmektedir. İçiciler sigarayı bıraktıktan sonra tekrar sigaraya içmeye başlamayı önlemek için bilişsel ve davranışsal metodları öğrenmeli ve kriz esnasında bu becerilerini kullanabilmelidirler.
Sigara (Tütün) Bağımlılığı Hastalığı Nasıl İlerler?
Seyri belirleyen en önemli faktör kişinin bırakma isteğidir. Tüm ilaç ve psikoterapiler bunu artırmaya yöneliktir. Kaç defa denemiş olursa olsun bırakamamışsa bile kişi istedikten sonra bırakabilmektedir. Sigara birçok hastalıktan daha ölümcüldür ve akciğer, üst solunum yolu, yemek borusu, mide, pankreas ve meme başta olmak üzere birçok kanser türünün tek başına sebebi ve başlatıcısıdır.
Bu nedenle sigara doğrudan öldürmese bile, bağımlılığı dolaylı olarak ölümcül bir hastalıktır.